Een klassieke musicalfilm – door velen bestempeld als de beste ooit – waarbij de muziek live gespeeld wordt door een symfonieorkest van bijna honderd musici, op een van de mooiste plekken van Nederland (zeker volgens de Maastrichtenaren), voor een publiek van duizenden toeschouwers die de wereldpremière mochten bijwonen. De ingrediënten voor West Side Story – film with live orchestra, op het Vrijthof in Maastricht. Wayne Marshall was voor de gelegenheid de dirigent van het philharmonie zuidnederland (vier jaar geleden ontstaan na het samengaan van het Brabants Orkest en het Limburgs Symfonieorkest) – hij is een van weinigen dirigenten wereldwijd die het werk van Bernstein mag dirigeren. De opdracht lijkt eenvoudiger dan ze is, want het gaat veel verder dan een normaal concert. Alle instrumentale tracks zijn uit de oorspronkelijke film gefilterd en worden live – uiteraard volledig synchroon – gespeeld. De film draait door, dus het orkest kan geen moment verslappen of rust nemen. Er zijn dialoog-scènes zonder muzikale begeleiding, maar ook dan zie je dat het orkest de focus houdt op het opnieuw moeten starten.
Het is indrukwekkend de film op grote schermen te zien, begeleid door het volle geluid van het symfonieorkest. Er werd dankbaar gebruik gemaakt van het prachtige decor van André Rieu, waarin hij dit jaar tien keer een openluchtconcert geeft met zijn Johann Strauss Orkest. Een passend cadeau voor het Theater aan het Vrijthof, dat dit jaar vijfentwintig jaar bestaat. De vertoning in “open air” was een wereldpremière, na eerdere “indoor” versies in onder andere Carnegie Hall in New York en Royal Albert Hall in Londen. Zelden zal een publiek zo genoten hebben van een filmvertoning. Het is tevens ook een passende afsluiting van een mooi seizoen, waarin we eerder ook al een prachtige openlucht-concertante van Elisabeth in Concert zagen. Beiden producties hadden, naast de smetteloze uitvoering, gemeen dat de weergoden ze gunstig gezind waren. Een aanmoediging!
America
GIRLS
I like to be in America (Ik ben graag in Amerika)
OK by me in America (Geef mij maar Amerika)
Everything free in America (Alles is vrij in Amerika)
BERNARDO
For a small fee in America (Voor heel weinig geld in Amerika!)
ANITA
Buying on credit is so nice (Je kunt op krediet alles halen)
BERNARDO
One look at us and they charge twice (Ons laten ze graag dubbel betalen)
ROSALIA
I’ll have my own washing machine (Ik heb ’n machine om te wassen)
CHINO
What will you have, though, to keep clean? (Alleen nog geen goed om te wassen)
ANITA
Skyscrapers bloom in America (Wolkenkrabbers genoeg in Amerika)
ROSALIA
Cadillacs zoom in America (Cadillacs vliegen door Amerika)
TERESITA
Industry boom in America (Industrie bloeit in Amerika)
BOYS
Twelve in a room in America (Twaalf in een kamer in Amerika!)
ANITA
Lots of new housing with more space (Meer huizen, meer licht!)
BERNARDO
Lots of doors slamming in our face (Maar de deuren gaan voor ons dicht!)
ANITA
I’ll get a terrace apartment (Ik krijg ’n huis met terras)
BERNARDO
Better get rid of your accent… (Als je dat accent maar kwijt was…)
ANITA
Life can be bright in America (’t Leven is heerlijk in Amerika!)
BOYS
If you can fight in America (Als je kunt vechten in Amerika!)
GIRLS
Life is alright in America (’t Leven is best in Amerika!)
BOYS
If you’re all white in America (Als je maar blank bent in Amerika!)
ANITA and CONSUELO
Here you are free and you have pride (Hier leef je vrij en ongestoord)
BOYS
Long as you stay on your own side (Zolang je ’t zoekt bij je eigen soort)
ANITA and CONSUELO
Free to be anything you choose (Hier kan je worden wat je wilt)
BOYS
Free to wait tables and shine shoes (Kelner of schoenpoetser)
BERNARDO
Everywhere grime in America (Overal vuil in Amerika)
Organised crime in America (Misdadigersbenden in Amerika)
Terrible time in America (Vreselijk in Amerika!)
West Side Story
De film uit 1961 is gebaseerd op de gelijknamige succesvolle musical, met muziek van Leonard Bernstein, liedteksten van Stephen Sondheim en choreografie van Jerome Robbins, die vier jaar eerder op Broadway in première was gegaan. Het was een van de eerste musicals waarbij het verhaal – een bewerking van Shakespeare’s Romeo & Julia, vertaald naar het New York van 1957 – meerdere dramatisch lagen bevatte.
In New York strijden twee jeugdbendes om de heerschappij in de straten van de Upper West Side van Manhattan. De Portoricaanse Sharks worden aangevoerd door Bernardo, terwijl Riff de Jets leidt, een groep Amerikanen van Europese oorsprong. Riff’s vriend en mede-oprichter van de Jets Tony wordt verliefd op Bernardo’s zus Maria. Het is een onmogelijke liefde, die beklemd raakt in de strijd tussen de rivaliserende bendes.
De film won in 1961 maar liefst tien Oscars, maar de hoofdpersonen Natalie Wood (Maria) en Richard Beymer (Tony) werden niet eens genomineerd, hetgeen mede veroorzaakt werd doordat hun zangpartijen werden ingezongen door respectievelijk Marni Nixon en Jimmy Bryant. Ook waren zowel Natalie als Richard geen uitmuntende dansers, maar dat werd verdoezeld door de aangepaste choreo’s. West Side Story werd erkend als nationaal cultureel erfgoed en opgenomen in de National Film Registry van de Amerikaanse Library of Congress.
Hoewel de teksten in de film minder scherp waren dan in de oorspronkelijke Broadway-musical, was de boodschap, zeker voor die tijd (drie jaar voor de Civil Rights Act), opvallend confronterend. De Portoricanen, die wettelijk gezien het Amerikaanse staatsburgerschap hadden, voelden zich tweederangsburgers en gediscrimineerd. Dat blijkt onder andere uit de songtext van het Lied ‘America’ (hiernaast, inclusief de ondertitelde vertaling), waarbij vooral de mannen een cynisch beeld van Amerika hadden, terwijl de vrouwen, naïef-optimistisch, vooral de onbegrensde mogelijkheden van het land zien. In de recensie van de Nederlandse uitvoering van de musical, uit 1996, schreef Trouw: “Bovendien is er enige reden je anno 1996 af te vragen of je nu nog moet aankomen met een theaterstuk rond de rassenrellen tussen blanke Amerikanen en gekleurde Portoricanen, terwijl onze tijd zoveel aanknopingspunten biedt om deze thematiek te actualiseren.” Inmiddels weten we dat de rassenstrijd – onder een dun laagje beschaving – nooit uit de Amerikaanse maatschappij is verbannen en momenteel actueler is dan ooit. Nog steeds mogen Portoricanen niet stemmen voor de Amerikaanse president of Congres. De latino-gemeenschap staat onder grote politieke druk en er is nog steeds geen sprake van gelijke kansen, waar de vriendinnen van de Sharks in 1957 al van droomden.
De theaterversie van West Side Story is in 1996 door Stage Entertainment in Nederlandse uitvoering langs Nederlandse theaters gebracht, met hoofdrollen voor Maaike Widdershoven (Maria) en Addo Kruizinga (Tony). Eind dit jaar haalt TEC Entertainment een internationale productie naar Nederland, waar een hoofdzakelijk Amerikaanse cast vier weken lang in Den Haag en Groningen zal spelen.
Frank
Foto’s: Jean-Pierre Geussens