Musicaljournaal is niet het platform om een diepgaande discussie te voeren over seksueel overschrijdend gedrag, over #metoo of #ikweiger. Maar we lopen er ook niet voor weg, omdat we ons ongemakkelijk voelen bij de aard of impact ervan. Anderhalve week geleden heeft Musicaljournaal via een reactie op een Facebook-bericht bekend gemaakt dat wij niet zullen ingaan op de uitnodiging voor het bijwonen van de première van Fiddler on the Roof. Dat hebben we vervolgens ook gemeld als antwoord op de uitnodiging. In een artikel in de zaterdageditie van De Volkskrant is naar die reactie gerefereerd, met naam en toenaam, overigens zonder daarover contact met ons gehad te hebben. Omdat op dat artikel ook weer reacties komen, staat nu ook op onze site een uitgebreider bericht hierover. We zijn gewend dat informatie in kleine, behapbare brokken aangeboden wordt. Dat is in de regel ook een kenmerk van de artikelen die wij hier plaatsen. De discussie die nu gevoerd wordt, kent echter teveel nuances om terug te brengen tot vijfhonderd woorden.

Toen naar aanleiding van de stroom aan #metoo verhalen ook een aantal misstanden in de Nederlandse theaterwereld aan de orde werd gesteld, waarvan die van Jappe Claes en Ruut Weissman de meest zichtbare exponenten waren, is een spontane (re)actie ontstaan. Onder de noemer #ikweiger is door een aantal professionals uit de theaterwereld gezegd dat ze de première van de huidige productie van regisseur Ruut Weissman, Fiddler on the Roof, niet zullen bezoeken. Het is een statement, waarvoor eenieder zijn eigen persoonlijke reden heeft, die niet persé hetzelfde is voor iedereen. Musicaljournaal heeft zich bij die actie aangesloten. De onderbouwing daarvan vind je op Facebook, maar voor de volledigheid in apart kader ook hier vermeld.

Mijn bedoeling was overigens niet om op te roepen tot een boycot, maar om vanuit de mogelijkheden die ik heb, een signaal af te geven. Een signaal dat zegt dat we onze ogen niet meer willen sluiten, ons hoofd niet meer willen afdraaien en misstanden niet meer willen weglachen. Voor Musicaljournaal was het afwijzen van de uitnodiging voor de première van Fiddler on the Roof (en afzien van verdere berichtgeving over die productie) een mogelijkheid om dat signaal af te geven. Niet iedereen is uitgenodigd, of van plan een kaartje te kopen. Toch kan iedereen een standpunt innemen, waarmee aangegeven kan worden dat (seksueel) grensoverschrijdend gedrag niet meer getolereerd kan worden.

{Facebook-post, 21 oktober 2017}
#ikweiger. Namens mezelf, als vader, als echtgenoot, als man, maar ook namens Musicaljournaal. We kunnen niet meer toestaan dat “gedrag” als dit met de mantel der liefde wordt bedekt, of zelfs maar niet aangekaart, omdat de consequenties ons persoonlijk zouden kunnen raken, of in een lastige positie brengen. Omdat mijn vrouw #metoo ervaringen heeft, vrouwelijke collega’s uit het verleden, maar ook mannen die niet getolereerd werden vanwege hun geaardheid. Dat was ook allemaal tientallen jaren geleden en ook al heb ik zelf altijd geprobeerd een uitweg of hulp te vinden voor de afschuwelijke situaties waarin collega’s / vrienden zich in bevonden, was dat niet genoeg. Omdat het de kern van het probleem niet aanpakt. Mannen die hun positie misbruiken om grensoverschrijdend gedrag te vertonen, daarbij willekeurige en onschuldige slachtoffers voor het leven beschadigen. En andere mannen (incluis mijzelf) en vrouwen die het weliswaar niet daarmee eens waren, maar het ook niet aandurfden om het probleem werkelijk aan te kaarten. In plaats daarvan vonden we “workarounds”, om dat ene incident te voorkomen. Maar het gaat maar door. En ik kan niet toestaan dat mijn dochter, nu 11, over 10 jaar (of wellicht zelfs eerder) ook een #metoo ervaring opdoet. De gedachte daaraan maakt me misselijk en woest. Respect voor de vrouwen en mannen die als eerste durven opstaan. Het is nu geen tijd om af te wachten of anderen dat ook doen. Nu sta je op. #ikweiger

Zoals ook bij de melders van #metoo-verhalen, kwam ook hier tegenreactie op. Dat is goed, want het betekent dat het impact heeft. Opvallend genoeg blijken echter veel van de reacties van gelijke strekking te zijn; er is geen bewijs, het is lang geleden / waarom melden ze het nu pas, je straft onschuldige mensen. Het geeft eens te meer aan waarom dit zolang heeft kunnen voortwoekeren. Nee, er is (vaak) geen juridisch bewijs, geen getuigen, geen zichtbare schade. Maar de verhalen zijn veelal van gelijke strekking. Ferme ontkenningen worden in later stadium stukje bij beetje bijgesteld. In brede kring wordt erkend dat men eigenlijk wel wist wat er gaande was. Met schaamrood op de kaken. Nee, er zijn geen juridische stappen te verwachten, maar op iedereen rust wel de morele verplichting dit niet langer te accepteren.

In het specifieke geval van #ikweiger, worden beschuldigingen geuit dat hiermee een grote groep onschuldige mensen wordt getroffen, n.l. de medewerkers van Fiddler. Dat zou vervolgens reden moeten zijn om niets te doen. Er zijn echter voorbeelden genoeg waarbij er (noodgedwongen) veel grotere ingrepen zijn geweest in de entertainmentwereld, die ook potentieel een grote impact hadden kunnen hebben op de productie in kwestie. Een goed voorbeeld is Isaiah Washington, die de rol van Dr. Preston Burke speelde in Grey’s Anatomy. Hij werd in 2007 ontslagen nadat hij denigrerende opmerkingen had gemaakt over een homoseksuele collega. Complete verhaallijnen moesten worden herschreven, aangezien hij tot de belangrijkste personages van de serie behoorde. De serie loopt nu nog steeds, ABC Studios heeft er een duidelijk statement mee gemaakt en iedereen is er sterker uitgekomen, behalve Isaiah Washington uiteraard. Veel recenter zijn de maatregelen die Netflix heeft genomen om de collega’s in House of Cards te beschermen tegen mogelijke pijnlijke confrontaties met de in opspraak geraakte Kevin Spacey. Netflix onderkent dat de veiligheid van medewerkers (maar ook de bescherming van hun eigen reputatie) belangrijker is dan welke hitserie dan ook. (UPDATE: inmiddels heeft Netflix bekend gemaakt dat de nu lopende opnames van het zesde seizoen van House of Cards met onmiddellijke ingang worden stopgezet, in afwachting van een verdere beoordeling van de situatie en teneinde aandacht te geven aan de zorgen van cast en crew.)

#ikweiger krijgt nu aandacht, maar het zou geen eenmalige actie moeten zijn, waar we over een paar weken niet meer over praten. Een noodzakelijke verandering van hoe we met elkaar omgaan moet niet afhankelijk zijn van een afwijzing van een uitnodiging of het vervangen van een acteur. Het is een langzaam proces, dat niet altijd zonder pijn zal verlopen. Het vraagt dat we alert blijven en niet weglopen van ongemakkelijke situatie of beslissingen. En het gebeurt elke dag, ook in onze omgeving.

Het wegblijven van deze première is niet meer dan een statement, dat tijdelijk aandacht vestigt op een structureel probleem. Niet iedereen is in de gelegenheid om een dergelijk statement te maken. Veel belangrijker is echter de belofte om niet langer in de eigen omgeving het hoofd af te wenden. Dát is een belofte die iedereen zou moeten kunnen maken.

Ik ben er van overtuigd dat dit een eerste stap is op weg naar een betere, gezondere situatie. Waarin jonge mensen, vrouwen en mannen, veilig zijn en niet onder machts- of carrièredruk over hun grenzen laten gaan.Waar slachtoffers niet nogmaals geofferd worden, maar waar openheid gewaardeerd wordt, zodat misstanden niet blijven voortwoekeren.

Frank Segers (Hoofdredacteur Musicaljournaal)