Maar liefst elf nominaties en uiteindelijk acht Tony Awards sleepte ‘Spring Awakening’ in 2007 in de Verenigde Staten in de wacht, waaronder voor beste regie, beste musical, beste script en beste muziek/score. En dat voor een musical waarin onder meer kindermisbruik, geweld, zelfmoord, homoseksualiteit, depressie en abortus aan de orde komen, niet de gemakkelijkste onderwerpen voor een avondje entertainment. Wie lichtvoetig vermaak zoekt, kan dan ook beter een andere voorstelling bezoeken. Degene die zich echter wil laten onderhouden door een beklemmend verhaal met thema’s die vandaag de dag nog steeds actueel zijn en zich wil laten verrassen door prachtige muziek en prima acteurs moet zeker naar theater M-Lab in Amsterdam waar  de Nederlandse ‘Spring Awakening’ op maandag 14 maart 2011 in première ging.

Het verhaal van ‘Spring Awakening’ speelt zich af in Duitsland aan het eind van de negentiende eeuw. Een groep jongeren in de puberteit is op zoek naar zichzelf en hun ontluikende seksualiteit, en wordt daarbij in de weg gezeten door gierende hormonen en veranderende lichamen, en niet in de laatste plaats door de burgerlijke moraal van hun ouders en andere volwassenen in hun directe omgeving. De jongeren voelen zich in een keurslijf geperst en zoeken koste wat het kost een uitweg. En als ze dat niet zelf doen, dan doen de volwassenen dat wel voor hun.

‘Spring Awakening’ is gebaseerd op het boek ‘Frühlings Erwachen’ van Frank Wedekind uit 1891 en het verhaal speelt zich, zoals gezegd, af aan het einde van de negentiende eeuw, de tijd waarin de moraal, zeden en fatsoen hoogtij vierden. Dit boek (en ook andere werken) van Wedekind dat de keerzijde van deze normen en waarden aan de orde stelde, namelijk de opvoeding als bron van schaamte, maakte dan ook nogal wat los in zijn tijd. Daarnaast moest hij zijn land ontvluchten na zijn beledigingen aan het adres van de Duitse keizer Wilhelm II en werd de uitgave van zijn toneelstuk ‘Die Büchse der Pandora’ (1904) wegens ‘onkuisheid’ vernietigd. Wedekind mag dus met recht een controversieel auteur van zijn tijd genoemd worden.

Nadat Duncan Sheik en Steven Sater respectievelijk de muziek en de teksten voor ‘Spring Awakening’ hadden geschreven, gingen er nog enkele jaren met workshops, concerten en verbeteringen aan vooraf voordat de show in 2006 off-Broadway en daarna op Broadway te zien zou zijn, waar de voorstelling juichend werd ontvangen. Ook de Londense versie in 2010 oogstte lof en leverde vier Laurence Olivier Awards op. Vorig jaar besloten Joop van den Ende Theaterproducties en Theater M-Lab dan ook deze succesvolle productie gezamenlijk in Nederland op de planken te brengen.
Voor deze Nederlandse versie werd als regisseur Paul Eenens in de arm genomen, die al eerder verantwoordelijk was voor de regie van ‘Passion’, ‘Jesus Christ Superstar’,  ‘Ciske de Rat’, ‘Sondheim in Songs’ en het meest recent voor de musical ‘Petticoat’. Degenen die al meerdere voorstellingen van zijn hand zagen, herkennen bij ‘Spring Awakening’ dan ook ogenblikkelijk zijn signatuur. Maar daarover later meer. Daniël Cohen zorgde voor de prachtige vertalingen, die soms poëtisch of ontwapenend zijn, maar soms ook hard, realistisch en met taalgebruik van deze tijd, wat regelmatig een scherp maar niet storend contrast vormt met de periode waarin het verhaal zich afspeelt. Integendeel,  heden en verleden worden zo met elkaar verweven, wat benadrukt dat de thema’s van elke tijd zijn.

Alle rollen van de volwassenen worden gespeeld door Ad Knippels en Henriëtte Tol. Zij weten steeds knap te schakelen tussen hun rollen als ouders (van afwisselend Moritz, Melchior en Wendla) en daarnaast die van docenten aan de middelbare school (en eenmalig de rol van arts). Samen weten ze de beklemmende omgeving van de jongeren weer te geven, of het nu gaat om hun eigen (seksuele) schaamte of wat de familie, kerk of buren van hun kind zullen denken. De jongeren die aan deze productie meewerken, zijn bijna allemaal nog studerend aan diverse theater-/musicalopleidingen en zijn goed gecast voor hun rollen. Enkele acteurs hebben al iets meer ervaring, zoals Jasper Stokman (die af en toe doet denken aan Waldemar Torenstra) als de uitstekend vertolkte slapeloze, worstelende en depressieve Moritz, en Michelle van de Ven als de onschuldige, fragiele en vooral onwetende Wendla. Laatstgenoemde was o.a. al te zien als Rapunzel in ‘Into The Woods’.  Ton Sieben, die later dit jaar de hoofdrol van Chris gaat spelen in ‘Miss Saigon’, heeft zonder meer de grootste en zwaarste rol in ‘Spring Awakening’: hij vervult de rol van de zeer intelligente, filosofische en meest vrij opgevoede Melchior. Doordat hij daarnaast ook seksueel het meest ontwikkeld is en de meest kennis heeft, sleept hij door het delen van zijn kennis -geheel onwetend en onbedoeld- anderen de afgrond in.

Wat direct opvalt bij deze uitvoering zijn de uitstekende stemmen en de prachtige samenzang van de cast. Daarnaast gaat alle lof uit naar de muzikanten, die de razend knappe score van deze musical fantastisch en onder leiding van Frans Heemskerk (ook verantwoordelijk voor de arrangementen) ten uitvoer brengen. Ook de staging/choreografie (door Daan Wijnands), onder andere met de eenvoudige maar effectieve stoelen/blokken, levert prachtige plaatjes op. De belichting ondersteunt en versterkt dat nog eens. Het is aan Paul Eenens als regisseur toe te schrijven dat hij van deze groep ‘jonge honden’ en de ervaren acteurs, samen met de inbreng van de andere creatives,  één geheel heeft weten te maken, waarvoor welgemeende complimenten. Toch roept zijn regiekeuze op een aantal momenten vragen op. Paul Eenens is iemand die op het toneel het beste van de acteurs naar boven weet te halen en dat samen met visuele effecten tot een prachtig beeld weet te vormen. Een voorbeeld hiervan uit de musical ‘Petticoat’ is de scene waarin Pattie Jagersma over haar overleden moeder zingt (‘Mam, weet je nog’), waarbij Pattie in haar eentje als een onschuldige jonge vrouw op het toneel staat in een schattig jurkje en met blond engelenhaar, wat aan het eind van het nummer nog eens versterkt wordt door een gele spotlight als een soort aureool. Hetzelfde soort gestileerde beelden werd in eenvoudiger vorm ook al gecreëerd bij diverse nummers in ‘Sondheim in Songs’.  Kortom, een zeer fraai, maar ook zeer gepolijst beeld, wat met name in musicals als ‘Petticoat’ prima op zijn plaats is. Maar juist dat gepolijste beeld pas minder goed in ‘Spring Awakening’. De vorm die gekozen wordt, doet op een aantal dramatische momenten afbreuk aan de inhoud van het verhaal. Het had in deze productie allemaal wat rauwer gemogen, waardoor de psychologische worstelingen en de daaruit voortvloeiende pijn, schaamte en andere emoties nog beter bij het publiek zouden aankomen.

Bijzonder fraai zijn de kostuums van de jongeren, ontworpen door Joost van Wijmen, die net als de teksten van Daniël Cohen een brug slaan tussen heden en verleden, maar daarnaast zowel in vorm,  kleur als in functionaliteit sterk symbolisch zijn voor het keurslijf waarin de jongeren zich opgesloten voelen. Diezelfde verwijzingen en symboliek zijn ook terug te vinden in de kleding van de volwassenen, zij het dat voor hun andere kleuren en snit zijn gekozen als contrast met de jongeren.  Dat naaktheid vervolgens metaforisch is voor de ultieme bevrijding en rebelsheid blijkt wel uit de voorstelling en brengt een lichte schok te weeg in de zaal. Alles bij elkaar opgeteld is ‘Spring Awakening’ een voorstelling die staat als een huis met schitterende muziek, teksten en zang, en die een bezoek zeker waard is, al kun je je als kritische bezoeker afvragen of de architectuur naar jouw smaak is.

Voor meer informatie en kaartverkoop, zie www.m-lab.nl of www.musicals.nl.

Stefanie