Drie en een half jaar geleden was Musicaljournaal al aanwezig in de Elfstedenhal in Leeuwarden, voor het startschot van de campagne waarin de verkoop van de startbewijzen voor spektakelmusical De Tocht werd aangekondigd. Enthousiaste producenten Foppe van der Veen en Madelène van Beuzekom deden verhaal van hun droom om een musical te maken rond het thema van de Elfstedentocht. Een musical over vriendschap, afzien en doorzettingsvermogen, over een vriendengroep die elkaar uit het oog had verloren, maar door de komst van de Elfstedentocht weer samen kwamen om de belofte in te lossen die ze in hun jeugd hadden gemaakt: als de Elfstedentocht komt, rijden ze ‘m samen. De hoofdrol zou echter niet voor de vriendengroep zijn, maar voor De Tocht. De musical zou niet alleen voor Friesland zijn, maar voor heel Nederland – en zelfs daarbuiten. De première zou op 2 oktober 2021 zijn. Helaas gooide eerst Corona roet in het eten, daarna werd de bouw van het spectaculaire nieuwe theater verhinderd door vervuilde grond en moest men uitwijken naar een andere locatie.

Op zondag 1 oktober 2023 was het eindelijk zo ver: De Tocht werd verreden in het nieuwe Friso theater in Leeuwarden. Hoewel de term ‘spektakelmusical’ al enkele maanden vrijwel niet meer gebezigd wordt, waren de verwachtingen toch hooggespannen. Helaas konden deze verwachtingen, zoals bij de aankondiging gewekt, niet helemaal waargemaakt worden. Naast de teruggeschroefde spektakel ambities zijn er ook bij het verhaal en de techniek de nodige kritische kanttekeningen te plaatsen.

De opzet was oorspronkelijk dat het publiek volledig opgenomen werd in de actie, doordat de tribunes vrij konden bewegen over een ijsvloer van 2500 m2, met vloerprojecties, weer-simulatie en enorme led-schermen. Het Friso theater heeft echter nog het meest weg van de TheaterHangaar (Soldaat van Oranje), maar dan zonder een draaiende zaal. Het toneel is een ijsvloer dat in een halve cirkel om de zaal heen draait, waarbij de vloer kan bewegen. Het geeft de mogelijkheid om de schaatsers te versnellen of te vertragen, maar de opstelling van het publiek blijft traditioneel. Enig spektakel wordt geleverd door de grote hoeveelheid figuranten, die vooral bij de massastart van de Elfstedentocht indruk maakt. Het is nu echter niet meer de techniek die de show steelt, waardoor het belang van het verhaal nog groter is geworden.

De vriendengroep bestaat twee broers, Sjoerd (Wolter Weulink) en Pieter (Theo Martijn Wever), Sjoerd’s vrouw Annet (Nandi van Beurden), René (Boy Ooteman) en Kristien (Jolijn Henneman). Pieter heeft Friesland jaren geleden al verlaten. Hij doorbrak daarmee de traditie om als oudste zoon de boerderij over te nemen. Tweede zoon Sjoerd heeft dat toen op zich genomen, maar bleef zijn broer verwijten daarover maken. René is voor De Tocht teruggekeerd uit Ibiza, waar hij een club uitbaat. Kristien is documentairemaakster, die het rijden van de Elfstedentocht als haar volgende onderwerp heeft gekozen. Annet was vroeger een getalenteerd kunstschaatsster en heeft een bijzondere reden om de groep weer bijeen te brengen.

De beweegredenen en achtergronden van de vrienden blijven lange tijd aan het oppervlak en zijn veelal maar terloops uitgewerkt. Soms is ook gemakkelijke weg gekozen, zoals het mislukken van een onderneming door Corona, of een passant die de groep wijst op het belang van vriendschap en familierelaties, want hij heeft zijn broer een jaar geleden verloren. Het echte gevoel ontbreekt daarbij, deels ook omdat er te veel dialogen in het Fries zijn. Dan kun je uit het Nederlandse antwoord wel de strekking halen, maar er gaat toch een deel van de boodschap verloren – tenzij je de Friesche taal machtig bent. De plichtmatige enscenering (dialoog/lied wordt afgewisseld met voorbij schaatsende deelnemers) draagt niet bij aan een erg fijne spanningsboog.

Het succes van Soldaat van Oranje is een van de inspiraties geweest voor de makers en dat zie je in zekere zin ook terug in de voorstelling. Het duet waarin Sjoerd en Pieter hun conflict bezingen doet wel erg denken aan het nummer Zedenpreek en ook muzikaal zijn er associaties met de meest succesvolle voorstelling uit de Nederlandse musicalgeschiedenis. Nandi zingt haar solo’s steevast erg sterk en met veel inleving. Ook haar duet met Wolter is prachtig. Ze redden daarmee de voorstelling, maar in onvoldoende mate om te kunnen spreken van een prachtvoorstelling. Daarvoor zijn er teveel onvolkomenheden in het verhaal.

Musical De Tocht maakt uiteindelijk de grote ambities waarmee aan dit avontuur is begonnen niet waar. Er zijn te veel compromissen gesloten in de opzet. Het zal het Friessprekend deel van de bezoekers wellicht meer aanspreken, maar voor een landelijk succes is meer nodig.

Frank

Musical De Tocht speelt uitsluitend in het Friso Theater in Leeuwarden. Meer informatie en kaarten: www.musicaldetocht.frl