Les Misérables een flop? Zo begint een recensie over de legendarische musical gewoonlijk niet. Toch kan de allereerste uitvoering, in het Parijse Palais des Sport in 1980, rustig een flop genoemd worden. De oorspronkelijke planning was dat Les Misérables daar acht maanden zou spelen, maar na iets meer dan honderd voorstellingen werd de stekker uit de productie getrokken. De kans was groot dat we daarna nooit meer iets van Les Misérables vernomen zouden hebben, als Cameron Mackintosh er niet was geweest. De jonge Britse producent had zojuist Andrew Lloyd Webber’s Cats met veel succes geproduceerd, toen hij werd overgehaald om de Franse bewerking van Victor Hugo’s boek (uit 1862) naar het West End te brengen. Hij liet het verhaal mede bewerken door de Royal Shakespeare Company en ging op 8 oktober 1985 in première op West End. De recensies waren niet unaniem lovend, maar het publiek was razend enthousiast, betoverd door de doorgecomponeerde musical over goed en slecht, liefde, armoede, vriendschap en opoffering. De rest is geschiedenis…

Jean Valjean (Milan van Waardenburg) is de verbitterde ex-gevangene, een verstotene die formeel weliswaar zijn vrijheid heeft terug gekregen, maar als tweederangsburger wordt beschouwd. Hij heeft negentien jaar doorgebracht in de gevangenis, waarvan vijf jaar vanwege het stelen van een stuk brood voor de zieke dochter van zijn zus en veertien jaar voor zijn diverse ontsnappingspogingen. Hij neemt een nieuwe identiteit aan, keert terug op het rechte pad en wordt zelfs fabrieksdirecteur en burgemeester. Gevangenisbewaarder Javert (Freek Bartels) – inmiddels inspecteur van politie – blijft hem echter najagen. Valjean ontfermt zich over fabrieksarbeidster Fantine (Channah Hewitt) en belooft haar op haar sterfbed te blijven zorgen voor haar dochter Cosette (Sem Gerritsma). Jaren later zijn Valjean en Cosette in Parijs, als daar een groep burgers en studenten in opstand komt. Cosette wordt verliefd op studentenleider Marius (Michael Muyderman), net als Eponine (Vajèn van den Bosch), de dochter van oplichtersechtpaar Thenadier, die Cosette als kind in huis hebben gehad. Tijdens de tweedaagse opstand komt het tot een dramatische climax.

Milan van Waardenburg is een meer dan gedroomde Jean Valjean. Hij brengt alle dimensies van Valjean tot leven; boosheid, verbittering, naastenliefde en opoffering. Zijn spel is indringend, zijn zang is fabelachtig. Het lijkt hem zó makkelijk af te gaan, terwijl dit een van de zwaarste rollen is, die niet alleen in de voorbereiding en repetities ontzettend veel vraagt, maar vooral ook tijdens de uitvoering, het opwarmen en cooling down. Hij brengt het klassiek en zingt recht je hart in. De duels met Javert zijn pareltjes van wereldklasse, mede dankzij Freek Bartels, die het allerbeste uit hemzelf haalt. Freek maakt de cirkel rond, begonnen als Enjolras in 2008 (waarvoor hij de Musical Award voor Aanstormend Talent ontving), jarenlang zijn enorme talent verder gepolijst, totdat hij terugkeert in de musical waarmee het (professioneel) begon. Zijn Javert is gevangene van het eigen zwart/wit denken, totdat Valjean hem doet realiseren dat goed en kwaad geen absolute begrippen hoeven zijn.

De jonge studentenleiders Enjolras (Mark Roy Luykx) en Marius (Michael Muyderman) zijn innemend en gedreven, stijgen tot grote hoogte in hun solo’s. Beiden zijn gezegend met een sterke stage presence, passend bij hun leidende rol. Channah Hewitt weet veel emotie in haar rol als Fantine te leggen en draagt dat moeiteloos over aan het publiek. Sem Gerritsma is als Cosette teer en breekbaar, met kristalheldere zang en ingetogen spel. Vajèn van den Bosch heeft al een CV om U tegen te zeggen, maar heeft daar met Eponine een glansrol aan toegevoegd. Ze bezingt haar liefde voor Marius met veel zeggingskracht en als ze haar korte moment van liefde met Marius speelt houdt menigeen het niet droog. Dat geldt ook voor de scènes waarin straatjongen Gavroche (tijdens de première belachelijk goed gespeeld door Noah Fontijn) speelt. De verstilling als Yoran de Bont met Gavroche in zijn armen staat, met de barricaden als achtergrond, is zeer indrukwekkend.

Kenmerkend voor Les Misérables zijn ook de grote ensemble-nummers. Deze worden nu ook weer uitstekend gebracht door zowel het sterke ensemble als het grote live orkest. Het decor staat deze keer niet op de beroemde draaischijf, maar is een combinatie van traditioneel schuivende decorpanelen, projecties, 3D effecten en opvallende uitlichting. Het geeft de voorstelling de omlijsting waardoor de topcast kan schitteren.

Les Misérables is al tweemaal eerder in de Nederlandse theaters gebracht, in 1991 en 2008. Producenten Ruud de Graaf & Hans Cornelissen (in samenwerking met Van Lambaart Entertainment) lijken het ideale moment te hebben gevonden om de musical terug te brengen. Niet zonder risico, want het is een enorm dure productie en na de pandemie heeft de sector niet veel vet meer op de botten. De kaartverkoop gaat echter als een speer en veel voorstellingen zijn al compleet uitverkocht. Terecht, want deze Les Misérables maakt de verwachtingen meer dan waar, met een ijzersterke bezetting over de volle breedte. De legende waardig. Als deze musical dan ook nog relatief dicht in de buurt gespeeld wordt, dan mag je die kans eigenlijk niet laten lopen.

Frank

Les Misérables speelt tot 12 november in Nederlandse theaters en zal met een deels aangepaste cast ook Vlaamse theaters aandoen. Meer informatie en tickets: lesmiserables.nl.

Scènefoto’s: Johan Persson