Op zondag 23 oktober ging in het Chassé theater in Breda, de Nederlandse uitvoering van de oorspronkelijk Amerikaanse hitmusical “The Producers” in première. De musical, die in 2001 op Broadway in première ging, is gebaseerd op de gelijknamige film uit 1968 van Mel Brooks.

Het Verhaal
Het is 1959 en producer Max Bialystock (Johnny Kraaijkamp) ondervindt zijn zoveelste musicalflop, wanneer zijn productie Funny Boy direct na de première alweer moet stoppen. In zak en as overziet hij zijn leven, waarin hij van de ”Koning van Broadway” tot het betaalde seksspeeltje voor welgestelde bejaarde dames is verworden. De ochtend na de dramatisch verlopen première komt assistent accountant Leo Bloom (Joey Schalker) zijn administratie controleren. Als deze constateert dat een klein tekort in de boeken eenvoudig verdoezeld kan worden, komt in hem het idee op om daar op grote schaal veel geld aan te verdienen. Als Max in staat is om twee miljoen dollar in te zamelen voor een nieuwe productie, die maar 100.000 dollar kost, dan kunnen ze het verschil overhouden, mits die nieuwe productie een enorme flop wordt. Wordt het namelijk wél een succes, dan dienen de geldschieters daarvoor een vergoeding te ontvangen die veel hoger is dan de twee miljoen. Max is direct enthousiast over dit idee, een flop produceren is hem immers wel toevertrouwd. Leo, die al lang droomt om zijn accountants-pet te verwisselen voor een echte producers-hoed, verwerpt het eerst nog als een theoretisch idee, maar als hij bij terugkomst op zijn kantoor zoals gewoonlijk weer vernederd wordt door zijn baas, gaat ook bij hem de knop om. Hij gaat terug naar Max en samen besluiten ze ervoor te gaan.

Om de “gegarandeerde flop” te verwezenlijken, zijn drie elementen nodig: het slechtste script, de slechtste regisseur en de slechtste cast. Dat slechtste script blijkt geschreven te zijn door Franz Liebkind (Marcel Jonker), een ex-Nazi, die zijn adoratie voor Adolf Hitler heeft verwerkt in het script “Voorjaar voor Hitler”, een vrolijk blijspel over Adolf Hitler en Eva Braun in Berchtesgaden. De slechtste regisseur is zonder twijfel de niet door enige smaak gehinderde Roger DeBris (Dick van der Toorn), samen met assistent/partner Carmen Ghia (Jeremy Baker). Voordat ze aan de casting beginnen, meldt de Zweedse  Ulla Inga Hansen Benson Yonsen Tallen Hallen Svaden Swanson (Noortje Herlaar) zich voor een auditie. Zowel Max als Leo vallen volledig voor deze Zweedse blondine en bieden haar een baan aan als secretaresse –schrap- receptioniste en hoofdrolspeelster in de musical. Tijdens de audities blijkt geen van de acteurs de juiste Hitler neer te kunnen zetten, maar blijkt schrijver Franz daar juist de perfecte persoon voor te zijn.

Vlak voor de première breekt Franz zijn been, waarna regisseur Roger zijn plaats inneemt, aangezien hij als enige de rol volledig kent. Hitler wordt door hem neergezet als een übernicht, volledig over-the-top. Het vrolijke blijspel wordt door het enthousiaste publiek opgevat als satire, waardoor Max en Leo ineens een hit geproduceerd hebben. Hun bedrog komt uit, Max wordt gearresteerd en Leo vlucht samen Ulla naar Rio de Janeiro.

De Voorstelling
Producent Mark Vijn geeft de “garantie” Niet gelachen geld terug en lijkt daar niet veel risico mee te lopen. De voorstelling is een aaneenschakeling van hilarische humor, die juist omdat het allemaal zo fout is, bij iedereen op de lachspieren werkt. Of het nu gaat om bejaarden, homo’s, Joden, blondjes of Duitsers, niemand wordt gespaard in De Producers.  En het publiek is er dol op, applaudisseert zelfs voor opgepimpte Swastika’s en duiven die de Hitlergroet brengen en geeft Adolf Hitler (Heil Mezelf!) een staande ovatie. In het begin is het publiek nog wat onwennig, maar als Leo Bloom in hysterie uitbarst vanwege een blauw dekentje dat hij al sinds zijn baby-tijd bij zich draagt, barst de zaal uit haar voegen van het lachen. Een lachbui die slechts onderbroken wordt door de pauze.  Het verhaal had wellicht in de eerste akte wat sneller door sommige dialogen heen kunnen gaan; na de pauze blijft de vaart er goed in. Johnny Kraaijkamp levert als Max Bialystock zijn meesterwerk af en pakt de humor met zijn komische timing perfect. Meer dan anders zijn de gezichtsuitdrukkingen van zijn vader herkenbaar.  Joey Schalker maakt zijn belofte van groot musicaltalent (hij was al genomineerd voor een John Kraaijkamp Musical Award voor zijn bijrol in All Shook Up / Love Me Tender) meer dan waar. Hij heeft een prachtige zangstem, een soepele dans en acteert uitstekend, zowel in de sporadische serieuze stukken als in de dolkomische scènes. Zijn hysterische scène in het begin is een pareltje! Noortje Herlaar hoeft niet bang te zijn dat het Mary Poppins imago aan haar blijft kleven als een soort Swiebertje-effect; met deze rol speelt ze een compleet tegenovergestelde rol, als niet-zo-slimme Zweedse seksbom Ulla. Haar Zweedse accent bevestigt alle clichés hierover en werkt ieder keer op je lachspieren. Ze laat hierin haar komische- en danstalenten zien, zoals ze dat ook al deed in de liveshows van “Op Zoek Naar Mary”. Marcel Jonker heeft zijn gestalte mee als hij de Beierse Franz Liebkind neerzet. Hij voegt er echter een prachtige donkerbruine stem aan toe (die ook heel komisch kan overslaan) en erg grappige beweginkjes, vooral in het nummer “Der Guten Tag Hop Klop”. Het duo Roger Debris / Carmen Ghia wordt uitstekend vertolkt door Dick van der Toorn en Jeremy Baker, die hier nu al heel goed op elkaar ingespeeld zijn. Het ensemble maakt indruk, met veel verkledingen, kleine individuele rolletjes maar ook grote shownummers.  Om het geheel af te maken heeft Mark Vijn ervoor gekozen om het decor net zo groots te maken als bij de Broadway en West-end producties.

Is het gedurfd om een “Niet gelachen geld terug” garantie te geven? Nee, niet echt. Met die humor zit het wel snor. Het is wél gedurfd om deze productie in Nederland op de planken te brengen, want hoe briljant deze ook is, de vraag is of het grote publiek zich voldoende aangesproken voelt om hier kaartjes voor te kopen. Een comedy-musical over nazi’s is in Amerika al gewaagd, maar hier in Nederland kan het toch nog veel gevoeliger liggen. Het zou vergelijkbaar zijn met een comedy-musical over Vietnam op Broadway. Toch kan ik het publiek in Nederland alleen maar aanraden om zich over een eventuele schroom heen te zetten en tóch massaal naar De Producers te gaan. Niet alleen om Mark Vijn Theaterproducties te belonen voor de moed om het te maken, maar vooral ook om zelf de leukste voorstelling van het jaar niet te missen!

Frank

Eindapplaus, interviews en trapmoment:

Extra: Achtergrondinformatie
De film werd in 1968 ontvangen met soms vernietigende kritieken (o.a. vanwege de alom gebruikte etnische humor), maar Mel Brooks kreeg wel een Oscar voor het beste script. In Duitsland werd de film verboden. In latere jaren kreeg de film toch steeds meer erkenning. De musical was op Broadway een enorm succes. Na de première werd een record gevestigd door in één dag voor ruim drie miljoen dollar aan tickets te verkopen. Dat record werd drie jaar later verbroken toen na de aankondiging dat de oorspronkelijke hoofdrolspelers Nathan Lane en Matthew Broderick voor enkele maanden zouden terugkeren, in één dag voor drie en een half miljoen dollar aan tickets werd verkocht. Bij de Tony Awards ontving The Producers vijftien nominaties, waarvan er twaalf verzilverd werden. De drie nominaties die niet wonnen, was omdat The Producers in die categorie meerdere nominaties had gekregen. In Nederland ontstond de nodige ophef, nadat bekend werd gemaakt dat sportpresentator Jack van Gelder als understudy Max Bialystock aan de cast zou worden toegevoegd. Uiteindelijk trok Jack zich vlak voor de start van de repetities terug omdat de rol té zwaar was. Dit voorval was enigszins vergelijkbaar met de West-end productie, waar hoofdrolspeler (en Oscarwinnaar) Richard Dreyfuss vijf dagen voor de première ontslagen werd en vervangen door de oorspronkelijke Amerikaanse hoofdrolspeler Nathan Lane. Stage Entertainment had in eerste instantie de rechten op De Producers, maar durfde het niet aan om deze productie uit te brengen vanwege de vele gevoeligheden.

Meer info:  www.musicaldeproducers.nl

Foto’s: Annemieke van der Togt