Het fenomeen Billy Elliot is nu ook in Nederland te zien. Want een fenomeen mag dit wel genoemd worden. Gebaseerd op de succesvolle film uit 2000, ging de originele West End productie bijna tien jaar geleden in première – en deze loopt nog steeds. De productie ontving tien Lawrence Olivier Award nominaties, waarvan er vijf werd verzilverd. Eind 2008 ging de productie ook op Broadway in première, om daar 1352 voorstellingen te spelen. Deze productie ontving vijftien Tony Award nominaties (een record, samen met The Producers) en won er tien.

Joop van den Ende heeft al enkele jaren geleden zijn zinnen gezet om deze productie naar Nederland te halen, maar de Engelse licentiehouders stelden als voorwaarde dat er eerst aangetoond moest worden dat er voldoende talenten gevonden konden worden die de rol van Billy zouden kunnen spelen. Grote hoeveelheden kinderen gingen op auditie en een klein deel daarvan werd in bijna een jaar tijd klaargestoomd op de hiervoor opgezette Billy Elliot sCool. Begin dit jaar al kreeg Joop van den Ende groen licht om de productie door te zetten en de première daarvan was vandaag.

Billy Elliot vertelt het verhaal van het gezin Elliot, bestaande uit vader Jackie (Bas Heerkens), zoons Tony (Reinier Demeijer) en Billy (gedeeld door Svenno van Kleij, Tydo Korver, Stijn van der Plas, Roan Pronk, Carlos Puts en Jillis Roshanali) en Oma (gedeeld door Carry Tefsen en Sylvia Alberts). Jackie en Tony zijn mijnwerkers tijdens de grote Engelse mijnwerkersstaking van 1984/1985. De jonge Billy krijgt bokslessen, maar belandt per toeval in een balletles van Mrs. Wilkinson (Pia Douwes), die zijn danstalent herkent en hem overhaalt meer lessen te volgen. Terwijl zijn vader, broer en buurtgenoten strijden tegen de oproerpolitie, blijft Billy de lessen volgen. Mrs. Wilkinson wil dat Billy auditie gaat doen voor de Royal Ballet School in Londen, maar als zijn vader en broer er achter komen, verbieden ze hem dat. Toch komen ze er achter dat de toekomst van Billy niet in de Engelse mijnen zal zijn.

Het meest opvallend in Billy Elliot zijn enkele fantastische dansnummers, waarin de jonge getalenteerde cast het publiek tot vervoering brengt.

De dubbele verhaallijn, van de strijd van de mijnwerkers tegen de plannen van Premier Margaret Thatcher om tweeëntwintig mijnen te sluiten en die van de jonge Billy die zijn droom wil najagen, geeft een uitstekende basis om de personages te kunnen neerzetten en te ontwikkelen. Vader Jackie rouwt nog steeds om zijn overleden vrouw, maar komt er toch achter dat hij voor de toekomst van zijn kinderen vooruit moet kijken. Broer Tony ontwikkelt zich van “angry young man”, tot een man die tot inzicht komt dat de talenten van broer Billy niet in de mijnen liggen. Billy ontdekt niet vermoedde talenten bij zichzelf en moet zich óók over vooroordelen (dansen is voor ‘mietjes’) heenzetten. Billy wordt daarin geholpen door zijn beste vriend Michael (gedeeld door Floris Puts, Michiel Deddens, Noah de Vos, Roméo van Orsouw en Tycho Bekker), die ook een onbekende kant van zich laat zien.

Het meest opvallend in Billy Elliot zijn enkele fantastische dansnummers, waarin de jonge getalenteerde cast het publiek tot vervoering brengt. Billy en Michael hebben een geweldig tap-nummer dat culmineert in een showbiz-setting waarin kostuums een belangrijke rol spelen. Vlak voor de pauze uit Billy zijn frustraties in de ‘Woede dans’. Daarnaast is er een indrukwekkende uitvoering van het Zwanenmeer, waarin de jonge Billy een pas de deux danst met de volwassen Billy. De vrolijke noot wordt gevonden in het nummer ‘Elastieke Bene’, waarin Billy, Mrs. Wilkinson en Mr. Braithwaite (Dennis Willekens) Billy’s auditie-dans voorbereiden. Dennis blijkt, naast zijn komische talenten, over uitstekende dansvaardigheden te beschikken en krijgt daarvoor ook duidelijk waardering van het publiek. Ook de scène waarin de mijnwerkers weer aan het werk moeten en langzaam afdalen in de mijnschacht is erg indrukwekkend.

In de originele Engelse productie wordt door de mijnwerkers het specifiek Engels accent gesproken uit de streek rondom Newcastle, het Geordie. Voor deze Nederlandse productie is gekozen om dat te vervangen door een kunstmatig Nederlands dialect, waarbij zowel woorden zijn geleend uit diverse regionale accenten, als nieuwe woorden zijn verzonnen. Dat lijkt geen goede beslissing te zijn geweest, want het taalgebruik gaat daardoor de boventoon voeren, ten faveure van de emotie in het spel. Omdat het ook niet erg consequent lijkt te zijn toegepast (soms enkele zinnen in dialectloos Nederlands, om dan weer terug te vallen op het kunsttaaltje), blijft het de aandacht van het publiek opeisen. Soms zijn woorden onverstaanbaar, of moet de betekenis van woorden uit de context gehaald worden. Niet dat je publiek niet in staat moet achten om te begrijpen wat er gezegd wordt, maar hierdoor wordt het publiek wél vaak op het verkeerde been gezet en raakt het zelfs geïrriteerd en dat was totaal onnodig in deze productie. Gelukkig heeft men wel een groot deel van het frequente vloeken uit de eerste try-outs in het script aangepast.

Een tweede kritiekpunt betreft de historische context van het verhaal. Waar de mijnwerkersstaking een markant punt met grote maatschappelijke betekenis in de geschiedenis voor Engeland is geweest , dat uiteindelijk het begin was van het afbreken van de macht van de vakbonden door de Conservatieve Partij van Margaret Thatcher, is het voor veel Nederlanders niet meer dan een voetnoot in de herinnering. De klassenstrijd heeft hier niet dezelfde emotionele lading, waardoor het contrast met de jonge mijnwerkerszoon die op ballet wil niet zo duidelijk overkomt als in de Angelsaksische landen waar Billy Elliot zo succesvol was.

Op het gefabriceerde dialect na is hier een fantastische productie neergezet, met een mooie cast (complimenten ook voor het uitstekend ensemble en mooie rollen voor Milan van Weelden, Bas Grevelink en Liss Walravens), een decor waarmee snel changementen kunnen worden uitgevoerd en prachtige dansnummers. De jonge Billy’s zijn van uitzonderlijk hoog niveau, al hebben ze natuurlijk elk wel hun specifieke sterke punten. Het maakt de voorstelling echter spannender, om ook iedere keer een andere combinatie van hoofdrolspelers te zien. De getoonde professionaliteit en vakmanschap maakt echter dat het voor het publiek altijd een indrukwekkende voorstelling zal zijn.

Frank

Billy Elliot speelt exclusief in het Afas Circustheater in Scheveningen. Meer info en kaarten op de officiële site.

Officiële scènefoto’s, Alastair Muir en Roy Beusker