Nadat recent al ‘Soldaat van Oranje’ en ‘Je Anne’ in première gingen, vond op 10 november in het Compagnietheater in Amsterdam de eerste voorstelling plaats van ‘Shoah, a musical’ waarvan het verhaal zich eveneens ten tijde van de Tweede Wereldoorlog afspeelt. Over deze (Engelstalige) productie van Jan Royce Productions was onlangs al enige beroering ontstaan, vooral in joodse kringen. In de Elsevier ontstond een discussie dat de begrippen Shoah en musical niet verenigbaar zijn en dat deze voorstelling “keihard aankomt bij de slachtoffers die nog dagelijks te kampen hebben met onverwerkte trauma’s”, aldus Esther Voet, hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad.

Ian Gale (composer/musical director) en Terence Sinclair (director) laten met deze voorstelling zien, in tegenstelling tot bovengenoemde kritiek, dat het hun er juist om gaat dat deze tragedie ook na zoveel jaar verteld blijft worden en dat musical een van de vormen is waarmee dat mogelijk is.

In de eerste acte maakt het publiek kennis met twee joodse families in Duitsland, elk gezeten aan de ontbijttafel, aan weerszijden van de toneelvloer. Op de achtergrond, op een verhoging, zit een Duitse officier, Josef, aan zijn bureau. Hij staat volledig achter het beleid van Hitler en voert diens orders ‘rücksichtslos’ uit. Na een jeugd waarin hij regelmatig in elkaar geslagen werd, is dit zijn kans om macht te ervaren en de touwtjes in handen te hebben. De rechten van de joodse Duitsers worden steeds beperkter, zoals op de universiteiten, en na razzia’s worden grote aantallen joden afgevoerd naar concentratiekampen. Beide families lijden onder de toenemende maatregelen en hun angst voor de toekomst. De zoon (Simon) van de ene familie trouwt met de dochter (Miriam) van de andere familie en het pasgetrouwde stel probeert te vluchten naar Palestina. Voor de overige familieleden van beide gezinnen komt de vluchtpoging te laat en zij worden opgepakt bij een razzia.

De tweede acte opent met het geluid van rijdende treinwagons en we zien de groep aankomen bij het kamp waar ze medisch onderzocht worden en ingedeeld in groepen. Edith (de zus van Miriam) krijgt een witte jas van de kampleiding aangereikt en besluit in een poging tot overleven haar medewerking te verlenen als arts/verpleegkundige. Tot haar schrik arriveert na enige tijd ook Miriam in het kamp, die tijdens haar vlucht met Simon is opgepakt en niet weet of haar echtgenoot de vlucht heeft overleefd of waar hij is. De groep vrouwen probeert de ontberingen van het kamp het hoofd te bieden en de moraal hoog te houden, maar uiteindelijk is Edith de enige die nog in leven is wanneer het kamp wordt bevrijd. Ondanks haar schuldgevoel over de kant die ze gekozen heeft, besluit ze als getuige van de gebeurtenissen in het concentratiekamp het verhaal verder te vertellen. In de loop der tijd is Josef steeds meer gaan twijfelen aan zijn rol en aan de waarheid van de ‘Fűhrer’ en maakt ten slotte uit wanhoop een eind aan zijn leven.

Wat opvalt aan deze voorstelling is dat geen enkel karakter nader wordt uitgewerkt, het blijven slechts verschillende gezichten binnen de joodse gemeenschap. Je zou kunnen zeggen dat zij samen één personage vormen, nl. dat van het joodse volk. Het is hun verhaal dat wordt verteld en dat past in de lijn van het thema en de bedoelingen van de schrijvers. Aan de andere kant worden de personages daardoor ook niet als individu herkenbaar en blijven keuzes van de karakters in de lucht hangen. De enige die meer van zichzelf laat zien en zichzelf ontwikkelt, is het personage Edith.
Wat zonder meer vermeld moet worden, zijn de mooie, volledig doorgecomponeerde muziek en nummers. Gesproken tekst is er nauwelijks. De nummers zouden ongetwijfeld nog meer tot hun recht komen bij een groter orkest, maar dat is uiteraard iets wat je van een semiprofessionele musical niet mag verwachten. Waar je als publiek ook niet omheen kunt, is dat de achtergrond van de cast heel divers is, variërend van professional tot amateurs en niveaus daartussen, maar ook van ‘native speakers’ tot acteurs die duidelijk nog aan hun Engelse uitspraak moeten schaven. Die mix leidt helaas tot een nogal wisselvallig niveau binnen de voorstellingen. Sommige nummers worden prachtig gezongen en geacteerd (met name door Marnie Baumer die de rol van Edith speelt) en een minuut later is het niveau compleet anders.

Ondanks bovengenoemde kanttekeningen is het inderdaad een verhaal dat verteld moet blijven worden, in wat voor vorm dan ook, en valt sterk te betwijfelen of deze musical meer leed berokkent dan de vele films en boeken die in de loop der tijd over de Jodenvervolging zijn verschenen.
‘Shoah, a musical’ is nog te zien tot en met zaterdag 13 november in het Compagnietheater in Amsterdam. Voor meer informatie en kaartverkoop: www.janroyceproductions.com. Kaartjes kunnen ook gekocht worden bij het Compagnietheater: www.compagnietheater.nl

Stefanie